Türkiye'nin Arşivindeki Kudüs Tapuları: 170 Bini Aşkın Kayıt Dijital Ortama Aktarılıyor

Osmanlı’dan günümüze uzanan Kudüs tapuları

1516’da Yavuz Sultan Selim’in fethiyle Osmanlı idaresine geçen Kudüs, yaklaşık 400 yıl boyunca Türk yönetiminde kaldı. Bu süreçten günümüze kalan en önemli miraslardan biri de Osmanlı arşivlerinde saklanan Kudüs’e ait tapu kayıtları oldu.

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü arşivinde muhafaza edilen belgeler arasında 47 defterde toplam 171 binden fazla kayıt yer alıyor. Osmanlı Devleti, sadece Kudüs değil, hâkimiyetindeki tüm bölgelerde arazi, nüfus, hayvan ve ürün çeşitlerini kayda geçirerek tahrir defterleri oluşturmuştu.

Kudüs’e ait defterler ve içerikleri

Kudüs’e özel arşivlerde, askeri, idari ve mali konuları kapsayan 1562 tarihli dokuz adet tahrir defteri bulunuyor. Bu defterlerden biri olan Kudüs efkâf defterinde 144 vakfın gelir ve giderleri ayrıntılı olarak kayıt altına alınmış durumda.

1839 Tanzimat Fermanı ile birlikte mülkiyet hakkı tanınınca taşınmazlar kayıt altına alınmaya başlandı ve hak sahiplerine tuğralı tapu senetleri verildi. Böylece bugünkü anlamda özel mülkiyet kayıtları da oluştu.

“Bu belgeler yalnızca Türkiye için değil, Osmanlı topraklarında kurulan tüm devletlerin ortak tarihini anlamak için de en önemli kaynaklardandır.” – Hakkı Şahin

Dijital arşiv çalışmaları

2005 yılında başlatılan TARİVS Projesi kapsamında, Kudüs’e ait tapu ve tahrir defterleri dijital ortama aktarılmaya başlandı. Defterlerin transkripsiyonu yapılarak malik bilgileri, taşınmazın yeri, sınırları, miktarı ve kime ait olduğu gibi ayrıntılar bilgisayar ortamında sorgulanabilir hale getirildi.

Bu çalışma sayesinde hem araştırmacılar hem de ilgili ülkeler kendi tarihsel miraslarına ulaşabiliyor. Belgeler, doğal afet veya kayıp durumlarında da korunmuş oluyor.

Uluslararası hukuk açısından önemi

Kudüs tapuları, resmi Osmanlı belgeleri olmaları nedeniyle uluslararası hukukta da delil niteliği taşıyor. Türkiye arşivlerinde yalnızca Kudüs değil, Osmanlı mirası olan 26 ülkeye ait kayıtlar da mevcut.

Bu defterlerin günümüze kadar ulaşmış olması, hem tarihi hem de hukuki açıdan Kudüs ve çevresindeki mülkiyet tartışmalarında önemli bir referans kaynağı olarak değerlendiriliyor.